Ngày 09/5/2014, dưới sự hướng dẫn khoa học của PGS.TS. Nguyễn Thị Huế, tại Hội đồng chấm luận án tiến sĩ cấp Học viện, số 477 Nguyễn Trãi, Thanh Xuân, Hà Nội, nghiên cứu sinh Đặng Quốc Minh Dương đã bảo vệ thành công luận án tiến sĩ Ngữ văn với đề tài: "Kiểu truyện con vật tinh ranh trong truyện dân gian Việt Nam và thế giới"; Chuyên ngành: Văn học dân gian; Mã số: 62.22.36.01.
Trong kho tàng truyện dân gian Việt Nam và thế giới, kiểu truyện con vật tinh ranh là một trong những kiểu truyện quen thuộc và tiêu biểu. Trong kiểu truyện này, nhân vật chính - một con vật nhỏ bé nhưng tinh ranh thường sử dụng các mưu kế, mánh lới để đánh lừa, chơi khăm hoặc giúp đỡ các nhân vật khác. Đây là kiểu truyện mà tính duy lý chiếm ưu thế, nó chi phối quá trình hình thành cốt truyện, xây dựng nhân vật. Bên cạnh tính duy lý, kiểu truyện còn hấp dẫn bởi các câu chuyện giàu tính nhân văn và ý nghĩa thẩm mỹ. Tuy một số nhà nghiên cứu đã có những kiến giải mang tính chất gợi mở về một số khía cạnh nổi bật của kiểu truyện nhưng còn nhiều vấn đề cốt lõi như kết cấu, nhân vật, motif,... cần phải được đào sâu và mở rộng hơn nữa. Do đó, chúng tôi chọn nghiên cứu đề tài Kiểu truyện con vật tinh ranh trong truyện dân gian Việt Nam và thế giới.
Mục đích của luận án là thông qua việc nghiên cứu các vấn đề về kết cấu, nhân vật, motif,... nhằm đưa ra những phát hiện khoa học về cấu trúc tổng thể cũng như cấu trúc bộ phận của một kiểu truyện tiêu biểu, qua đó giúp ta có cái nhìn đa chiều, đa diện về kiểu truyện, nhờ vậy phát hiện giá trị độc đáo, bản sắc cũng như nét chung, tương đồng mang tính toàn cầu của kiểu truyện. Bên cạnh đó, luận án còn mở rộng so sánh, đối chiếu giữa kiểu truyện với Bảng tra cứu A - T để vừa khẳng định tính ứng dụng của Bảng tra cứu, mặt khác góp phần bổ sung một số type truyện của Việt Nam cũng như của một số nước mà công trình chưa "phủ sóng" đến.
Về đối tượng nghiên cứu, dựa vào 103 tuyển tập truyện kể dân gian (trong đó có 32 tập truyện, tuyển tập của Việt Nam, 71 tập truyện, tuyển tập của các nước, châu lục), chúng tôi tập hợp được 512 truyện thuộc kiểu truyện con vật tinh ranh.
Luận án là công trình khoa học nghiên cứu một cách tổng thể và chuyên sâu về kiểu truyện con vật tinh ranh trong truyện kể dân gian về mặt kết cấu, nhân vật, hệ thống motif,... Luận án được đánh giá là có một số đóng góp về mặt lí luận và thực tiễn vì đã ứng dụng lý thuyết type và motif vào nghiên cứu một kiểu truyện phổ biến trong truyện dân gian, từ đó cung cấp một tài liệu tham khảo tốt về nghiên cứu truyện cổ tích loài vật Việt Nam và thế giới; Luận án đã xây dựng một cách hiểu có hệ thống những tri thức cơ bản nhất về Kiểu truyện con vật tinh ranh trong truyện dân gian Việt Nam và thế giới; Kết quả nghiên cứu của luận án có thể giúp cho việc tiếp nhận tốt hơn đối với kiểu truyện con vật tinh ranh trong đời sống xã hội và văn học, đồng thời có thể cung cấp tài liệu tham khảo cho việc tuyển chọn những tác phẩm văn học nước ngoài đích đáng phục vụ cho việc giảng dạy và học tập văn học dân gian trong nhà trường, nhất là đối với chương trình văn học thiếu nhi bậc tiểu học và trung học cơ sở.
Luận án đã được Hội đồng nhất trí thông qua với 7/7 phiếu tán thành.
Tin và ảnh: Bích Hạnh - Mai Hoa
.