Năm 1861, có một chàng trai trẻ tên Barr Lassiter sống cùng với bố mẹ và người chị gái ở gần Carthage, Tennessee. Cuộc sống gia đình họ khá đạm bạc, chủ yếu là dựa vào công việc đồng áng trên một cánh đồng nhỏ và chẳng mấy màu mỡ. Không sở hữu người nô lệ nào, vì vậy mà họ không được hàng xóm xung quanh xem là "những người tốt nhất"; nhưng đó vẫn là những con người trung kiên, có giáo dục, đứng đắn và đáng kính như bao gia đình khác, nếu không kể đến những thành kiến về việc chiếm hữu những nô lệ. Tính tình nghiêm khắc của ông Lassiter khiến ông thường hay áp đặt sự tự nguyện miễn cưỡng thành bổn phận bắt buộc và vùi lấp đi tất cả tình cảm ấm áp và trìu mến. Con người ông rắn rỏi như những chiến binh cảm tử nhưng thực tế bên trong đó lại là một trái tim sắt đá dễ lay động, nhưng không hề nao núng hay yếu mềm trong những hoàn cảnh khó khăn. Cũng bởi sự di truyền huyết thống và môi trường sống của họ mà tính cứng nhắc của người cha đã ảnh hưởng ít nhiều đến các thành viên khác trong gia đình; nhà Lassiter, dù không hề thiếu thốn tình cảm, nhưng vẫn là một hình tượng mẫu mực về chấp hành nghĩa vụ, mà nghĩa vụ đó - ôi, tàn khốc như cái chết vậy!
Khi cuộc nội chiến nổ ra, nó đã chia rẽ gia đình này, giống như bao gia đình khác trong Bang, theo hai tư tưởng đối lập; người con trai đứng về phía Liên bang[1] trong khi những người còn lại căm ghét đến cực độ. Sự chia rẽ này đã gây cho gia đình bất hạnh một nỗi đau đớn xót xa, và khi đứa con trai, đứa em trai ngỗ nghịch của họ bỏ nhà ra đi với nguyện vọng gia nhập quân đội liên bang, không có cánh tay nào chìa ra để bắt tay với cậu, không một lời tiễn biệt nào thốt ra, cũng không hề có một lời cầu chúc nào khi cậu dấn thân vào cái thế giới đầy rẫy nguy hiểm với ý chí cao vời vợi bất kể điều gì đang chờ đợi ở phía trước.
Hướng về Nashville, nơi quân đội của tướng Buell đang đóng quân, chàng trai ghi danh ngay vào đơn vị đầu tiên mà cậu gặp được, trung đoàn kỵ binh Kentucky. Theo thời gian chàng trai trẻ đã thăng cấp từ anh lính mới non nớt thành một kỵ binh dày dạn kinh nghiệm. Không chỉ vậy, cậu còn là một kỵ sĩ thiện chiến, tuy cậu không nhắc đến điều này trong câu chuyện của mình nhưng những người đồng đội của cậu đều công nhận nó. Bởi Barr Lassiter luôn dũng cảm đối mặt với Tử thần.
Hai năm sau khi Lassiter nhập ngũ, trung đoàn quay trở lại quê nhà của cậu. Khu vực này đã phải hứng chịu sự tàn phá nặng nề của chiến tranh, bị đánh chiếm liên tiếp (thậm chí là cùng một lúc) bởi các thế lực thù địch nhau. Một cuộc đấu tranh vừa mới nổ ra ở gần nhà của Lassiter cách đó không lâu nhưng chàng kỵ binh không hề nhận ra điều đó.
Khi biết trung đoàn sẽ đóng quân ở gần nhà, trong lòng chàng trai chợt dấy lên khao khát được gặp cha mẹ và chị gái, hy vọng rằng họ, cũng giống như cậu, giận hờn sẽ nguôi ngoai theo thời gian và bởi sự xa cách. Nhận được giấy thông hành, cậu liền khởi hành ngay trong chiều hôm đó và khi trăng vừa lên thì cậu đã băng băng trên con đường sỏi dẫn vào ngôi nhà nơi cậu được sinh ra.
Những người lính vẫn thường già đi rất nhanh qua mỗi cuộc chiến mà với tuổi trẻ thì hai năm lại còn là một quãng thời gian dài. Barr Lassiter cảm thấy mình đã già dặn hơn, và cậu còn nghĩ ngôi nhà có lẽ đã bị phá hủy hoặc bỏ hoang. Nhưng tất cả hoàn toàn không hề thay đổi. Bất kỳ một thứ đồ vật thân quen nào cũng khiến cho cậu xúc động. Tim cậu đập mạnh, cảm xúc dâng trào khiến cậu gần như nghẹt thở, cổ họng thì đau rát. Bất giác, cậu bước gấp hơn, gần như là đang chạy, cái bóng dài phía sau phải rất vất vả mới đuổi kịp chủ nhân của nó.
Ngôi nhà tối om, cửa mở toang. Khi cậu đến gần và dừng lại để lấy bình tĩnh, người cha bước ra, đầu để trần dưới ánh trăng vằng vặc.
"Cha ơi!" Chàng trai trẻ kêu lên, lao về phía trước, hai tay dang rộng ra - "Cha ơi!"
Người đàn ông kia nhìn cậu hờ hững, ông đứng đó bất động một lúc rồi bước trở lại vào trong nhà mà không nói một lời nào. Thất vọng não nề, xấu hổ, tổn thương và tức giận, chàng lính ngồi sụp xuống một chiếc ghế cũ kỹ trong tuyệt vọng, gục đầu vào đôi bàn tay run lẩy bẩy. Nhưng cậu nào chấp nhận như thế: một chiến binh giỏi như cậu không dễ gì để cho sự cự tuyệt đánh bại được. Cậu lại đứng lên và đi vào trong nhà, thẳng đến "phòng khách".
Căn phòng chỉ nhận được chút ánh sáng yếu ớt từ khung cửa sổ không có màn che ở hướng đông. Trên một cái ghế đẩu thấp tỉn cạnh lò sưởi, thứ đồ vật duy nhất còn lại trong nhà, mẹ cậu đang ngồi nhìn chằm chằm vào bếp lò chất đầy than đen xì và tro lạnh. Cậu gọi - nhẹ nhàng, ngập ngừng và hoài nghi - nhưng bà không đáp lại, hay nhúc nhích, hay tỏ vẻ gì là ngạc nhiên. Phải, người cha có thừa thời gian để báo cho bà biết thằng con tội đồ đã trở về mà. Cậu bèn tiến lại gần hơn và đang định nắm lấy tay mẹ thì người chị bước vào từ căn phòng nối liền bên cạnh. Cô nhìn thẳng mặt cậu, lướt qua mà không hề nhận ra em mình rồi đi ra cánh cửa sau lưng cậu. Cậu cố nhìn với theo chị mình, khi cô đã đi khuất thì cậu lại hướng về người mẹ. Nhung bà cũng đã biến mất theo.
Barr Lassiter vội sải bước về phía cánh cửa mà cậu đã bước qua để vào nhà. Ánh trăng đang nhảy nhót trên bãi cỏ như thể đó là mặt biển gợn sóng. Hàng cây và mấy cái bóng của chúng lay động liên hồi trong gió. Con đường sỏi mờ dần đi và trông có vẻ ghập ghềnh, không còn an toàn để đi tiếp nữa. Người lính trẻ biết tất cả ảo giác đó đều là do những giọt nước mắt. Cậu cảm nhận được chúng trên gò má mình, và thấy chúng đang lóng lánh trên ngực áo của mình. Cậu rời khỏi căn nhà và quay lại doanh trại.
Ngày hôm sau, không với một chủ đích nào, không với một thứ cảm xúc rõ rệt nào, cậu lại một lần nữa tìm về ngôi nhà cũ. Được nửa đường thì gặp Bushrod Albro, một người bạn cũ, đã nhiệt tình chào đón cậu.
"Tớ đang định về thăm nhà," cậu nói. Người bạn nhìn cậu sắc lẻm và lặng thinh.
"Tớ biết," Lassiter tiếp tục, "cả nhà không thay đổi gì cả nhưng..."
"Có thay đổi đấy," Albro ngắt lời - "Mọi thứ đều thay đổi. Tớ sẽ đi cùng cậu có được không? Chúng ta sẽ nói chuyện dọc đường."
Nhưng Albro không hề nói gì cả.
Đến nơi, thay vì một ngôi nhà toàn vẹn, họ chỉ thấy những khối đá xạm đen vì lửa cháy bao quanh những đống tro tàn đã đông cứng với những cái lỗ lõm tạo bởi nước mưa.
Lassiter vô cùng kinh ngạc.
"Tớ không biết phải nói với cậu thế nào," Albro nói. "Trong trận đánh năm ngoái, nhà cậu đã bị thiêu rụi bởi một quả bom của quân Liên minh[2]."
"Vậy cả nhà tớ - họ đâu rồi?"
"Trên Thiên đàng, hy vọng vậy. Tất cả đều chết bởi quả bom đó."
FEEHILY (dịch)
[1] Liên bang miền Bắc, tên gọi của Chinh phủ Hoa Kỳ trong dưới thời Tổng thống Abraham Lincoln trong thời kỳ Nội chiến Hoa Kỳ (1861-1865).
[2] Quân Liên minh miền Nam do 11 tiểu bang miền Nam thành lập trong những năm nội chiến ở Hoa Kỳ.
