Sóng trắng

Tác phẩm "Sóng trắng" của Nguyễn Văn Giai (bút danh Việt Thương) được NXB Văn học ấn hành cuối năm 2014, là tập truyện ký hay gọi là "nhật ký", "hồi ký" cũng được. Bởi vì tập sách dày 790 trang được viết theo thể truyện ký, kết cấu theo từng chương (gồm 33 chương) và gần 20 trang sách Thay cho lời kết, nhưng trong mỗi chương lại được viết theo lối nhật ký, được ghi chép cụ thể theo từng ngày tháng (bắt đầu với chương 1 vào ngày 12.7.1964 và kết thúc ở chương 33 vào ngày 8.1.1970).

Tác giả Nguyễn Văn Giai (1933-2010) vốn là cựu sinh viên trường Đại học Quốc gia Lô-mô-nô-xốp (Liên Xô), nguyên là giảng viên công tác tại khoa Sư phạm Ngữ văn trường Đại học Vinh nhiều năm, nguyên là chủ nhiệm khoa Ngữ văn trường Đại học Quy Nhơn.

Ông có nhiều năm gắn bó với trường Đại học Vinh. Đây cũng chính là bối cảnh văn học của tập truyện ký này. Với cách thể hiện của tập sách là nhật ký, có thể nói đây là tác phẩm có giá trị về tư liệu rất cao, đã ghi lại được một cách xúc động và chân thực những năm tháng xưa với tất cả vui buồn của một thời gian, một giai đoạn khó khăn nhất của trường Đại học sư phạm Trung Đô, tức trường  Đại học sư phạm Vinh, giai đoạn Mỹ leo thang đánh phá miền Bắc.

"Sóng trắng" không chỉ khắc họa những gian khổ của thầy trò trường Đại học Vinh mà qua đó còn mô tả chân thực mối quan hệ giữa con người với con người trong khó khăn chung của đất nước cũng như trong hạnh phúc riêng tư của mỗi người. Nổi bật lên vẫn là, ở đâu có tuổi trẻ, ở đó có tiếng cười, ở đâu có thanh niên ở đó có tình yêu đôi lứa. Qua từng trang sách, cũng là từng trang "nhật ký", khát vọng của tuổi trẻ, tính lãng mạn của con người trong khó khăn, gian khổ, khát vọng vươn tới tương lai tươi sáng... lại được thể hiện rõ nét. Là "nhật ký", truyện ký, tập sách cũng khắc họa thành công những kiểu nhân vật: một bên là đại diện cho sự đoàn kết, sự phát triển (Đăng, Huynh, Việt, Thành...) và một bên là đại diện cho thói quan liêu, ích kỉ, đam mê quyền lực (Lễ, Bằng, Công, Bích...).

"Sóng trắng" là thành quả tinh thần của 35 giảng viên Nguyễn Văn Giai - Việt Thương đứng trên bục giảng được bạn bè, đồng nghiệp, học trò nhớ tới như một con người luôn sống nghĩa tình, thủy chung, nhân hậu với mọi người và hết lòng với công việc.

KHẢ XUÂN

.

Miền sâu thẳm

Nguyễn Văn Giai (1933-2010) với bút danh là Việt Thương, nguyên là Chủ nhiệm khoa Ngữ văn Trường Đại học Quy Nhơn. Ông cũng là một trong những thành viên khai sáng và chủ nhiệm đầu tiên CLB văn học Xuân Diệu (thuộc Trung tâm Văn hóa tỉnh).

Tập thơ Miền sâu thẳm (Nxb.Văn học, tháng 10.2015) của Việt Thương là tiếng lòng sâu thẳm của tác giả dành cho quê hương, đất nước, gia đình, bạn bè và đồng nghiệp, gồm 74 bài thơ được tuyển lọc từ gần 2.000 bài trong di cảo. Đó là tình yêu thiết tha quê hương miền Nam xa cách gắn liền với lòng căm thù giặc cháy bỏng: Cha có dặn khi con về quê cũ/ Đừng hỏi nhà: - Nhà cháy trụi từ lâu! (...) Đừng có hỏi người xung quanh. Vô ích. Tiếng đại bác, tiếng xe tăng gầm rú. Và nếu con xứng đáng với con người/ Dũng cảm đứng, dám xông lên phía trước (Lời dặn). Chắc phải có một lý do nào trong sâu thẳm, tác giả dành rất nhiều bài thơ cho vùng đất, con người Tây Nguyên (Tiếng sét Tây Nguyên, Truyền thuyết Tây Nguyên, Chia tay Tây Nguyên). Với ông, gia đình là chỗ dựa vững chãi cho sâu thẳm lòng mình. Ông tình nghĩa, thủy chung với vợ:

Nào đâu ai biết ai ngờ/ Nhìn em anh tưởng bài thơ cuộc đời (Sắp xa). Ông hết lòng vì con, như dành cho Hướng Nam, đứa con đầu nhiều bài thơ, gắn với từng bước đi của con, đặc biệt khi con vào quân ngũ (Tiếng khóc chào đời, Thương con, Thăm con, Con được về thăm nhà, Con lại về thăm).

Đọc Miền sâu thẳm, lòng ta như lắng lại trước bao ngọt đắng và thăng trầm, say mê và mâu thuẩn tự sâu thẳm trong lòng cùng với tác giả. Nhưng vút lên vẫn là một hồn thơ trong sáng, như chính câu thơ của Puskin trong bài Đài kỷ niệm, mà sinh thời ông đã dịch và yêu thích: Vì thơ tôi gợi cảm tình trong sáng.      

Khả Xuân

.

Thầy Nguyễn Văn Giai và SV khóa 13 - ĐH Quy Nhơn
(Hiền đứng cạnh thầy Giai, ảnh chụp cách đây 22 năm)

.