X. Êxênhin - Nhà thơ lớn của đồng quê nước Nga (1895 - 1925) sinh ra ở ngôi làng Kônxtanchinôvơ nhỏ nhắn, yên bình và xinh đẹp, thuộc vùng bình nguyên Riazan mênh mang bát ngát. Nơi ấy có dòng sông Ôka mộng mơ, bình lặng, mát rượi những buổi chiều hè, và khi thu sang lá phong vàng quyến rũ soi lấp lánh dòng sông trong. Thơ Êxênhin là tiếng hát nồng nàn phóng khoáng và ngọt lịm lòng người, ngợi ca tình người quê kiểng đôn hậu thuỷ chung, ngợi ca thiên nhiên Nga bình dị mà tráng lệ, ngợi ca những nỗi niềm chưa có tên để gọi - mà hình như cứ chực vụt trào ra từ những con tim rực ánh lửa hồng. Nổi bật lên giữa bức tranh làng quê Nga nồng hậu ấy - là tình yêu đôi lứa trong trẻo, nồng nàn, mà cũng xiết bao cay đắng, khổ đau... Song trên hết: Mọi mối tình trong thơ ông, đều lặng lẽ kết đọng thành vầng kỷ niệm huy hoàng và lồng lộng trong mỗi trái tim người...
Nhân kỷ niệm 117 năm sinh Nhà thơ Êxênhin (3/10/1895 - 3/10/2012) - tôi xin trân trọng gửi tới bạn đọc yêu quý một chùm thơ của Người, dịch ra tiếng Việt và tiếng Tày.
Triệu Lam Châu
И когда с другим по переулку
Ты пройдешь, болтая про любовь,
Может быть, я выйду на прогулку,
И с тобою встретимся мы вновь.
Отвернув к другому ближе плечи
И немного наклонившись вниз,
Ты мне скажешь тихо: «Добрый вечер...»
Я отвечу: «Добрый вечер, miss».
И ничто души не потревожит,
И ничто ее не бросит в дрожь, -
Кто любил, уж тот любить не может,
Кто сгорел, того не подожжешь.
4 декабря 1925
Và sẽ lại cùng ai bước trên con hẻm
Em say sưa nói chuyện tình yêu,
Cũng có thể anh đi dạo ngược chiều,
Chúng ta lại gặp nhau lần nữa.
Vừa nghiêng người sát bờ vai chàng kia
Rồi khe khẽ gật đầu miễn cưỡng,
Em nhỏ nhẹ cất lời: "Chào anh..."
"Vâng, chào cô" - anh cũng thầm đáp lại.
Không có gì quấy nhiễu hồn thêm nữa,
Chẳng ai ném nàng vào sóng tình yêu,-
Ai đã yêu, thì không yêu thêm được
Cháy hết lửa rồi, không cháy thêm nữa đâu.
4 tháng 12 năm 1925
* * *
P'jủc oạ gần hâư nưa t'àng lẩy
Slao mầu khoay lẩn toẹn điếp lìu,
Mì bảt chài tó boỏng t'àng pây thất,
Sloong rà t'iẻo phúng căn mấư lô.
D'ỉ ghèng đang xảng ngàm gần báo mỉn
Đỏi ngẳc thua, dỉ xéng xẻ gỏi d'ằng,
Slao phuối nhỏi gằm đeo: "T'uộng báo..."
"Ầu, t'uộng a" - chài tó pjá gằm slăm.
Nắm mì vè lăng hất luổn châư them á,
Bấu gần hâư pjoói a khảu điếp lìu, -
Gần pặt điếp, lẻ rừ điếp mấư
Muổt coong vầy, bấu thư đảy them nau.
Xo slí bươn lảp pi 1925
* * *
Ты прохладой меня не мучай
И не спрашивай, сколько мне лет.
Одержимый тяжелой падучей,
Я душой стал, как желтый скелет.
Было время, когда из предместья
Я мечтал по-мальчишески - в дым,
Что я буду богат и известен
И что всеми я буду любим.
Да! Богат я, богат с излишком.
Был цилиндр, а теперь его нет.
Лишь осталась одна манишка
С модной парой избитых штиблет.
И известность моя не хуже,
От Москвы по парижскую рвань
Мое имя наводит ужас,
Как заборная, громкая брань.
И любовь, не забавное ль дело?
Ты целуешь, а губы как жесть.
Знаю, чувство мое перезрело,
А твое не сумеет расцвесть.
Мне пока горевать еще рано,
Ну, а если есть грусть - не беда!
Золотей твоих кос по курганам
Молодая шумит лебеда.
* * *
Đừng làm khổ anh bằng vầng mát rượi của lòng em
Xin đừng hỏi rằng: Anh bao nhiêu tuổi.
Bị ám ảnh bởi chứng động kinh vô lối,
Anh thành linh hồn, như bộ xương vàng kia
Đã có thời từ mảnh đất ngoại ô
Cậu bé ấy là anh, mơ màng trong khói,
Mình sẽ giàu và tiếng tăm vang dội
Được mọi người yêu mến đến vô cùng.
Vâng! Anh giàu, giàu nhiều lắm nghe.
Có mũ lễ, mà bây giờ đã mất.
Chỉ còn đây chiếc yếm áo sơ mi
Cùng với cặp giày cao cổ rách.
Rồi danh tiếng của anh không kém,
Từ Mátxcơva đến nhỏ nhen Pari
Tên anh gây một niềm sợ hãi,
Như hàng rào, như dõng dạc chửi thề.
Chả nhẽ tình yêu không phải là lạc thú?
Mà môi em hôn, như sắt lạnh cứng đờ.
Anh biết nỗi niềm của lòng anh đã chín,
Mà hồn em sao không thể đơm hoa.
Giờ anh khổ đau hẳn còn quá sớm,
Vâng, nếu buồn - thì cũng chẳng sao đâu!
Cây tân lê lá xạc xào tươi trẻ
Dọc những dải đồi vàng như mái tóc mây.
Ầư! Chài lai ngần, lai ngần lẳm ớ.
Mì ăn mủ lẹ, pặt lôm hâng.
Tán nhằng nghé d'iểm đai bâư slửa
Oạ tôi hái năng pặt khát gò slung.
T'iẻo gạ mình pèng chài bấu noọi,
Tẳm Mátxcơva thâng châư gẳp Pari
Mình chài ròm ăn lao moóp meép,
T'ôồng pha sluôn, t'ôồng khát slảt phjâu mang.
Dử nỏ điếp lìu lẻ ăn hứn sloáng?
Phí pác slao chúp cắt t'ôồng nây.
Chài thiên phiể slăm chài pặt slúc,
T'ọ khoăn slao lăng bấu phông ban?
Cứ này chài chếp slăm nhằng hẳm khoái,
Ầư, uảng p'uồn - củng bấu p'ần lăng!
Doòng phjắc cưa rì roà ón mậu
Pjái p'àn noài lương phả phjôm slao.
Chài t'iẻo ái thất mừa búng t'ỷ
Ốm chang ngòm bâư ón rì roà
Lầng lầng chẳng khảu về mí chắc
Chang uằn phăn t'ôồng ò eng pi hâư.
Cử phăn mừa bại vè mấư d'át
Nưa tu thẻ lặm đăm, chang ngòm bâư,
Kỷ lai vè d'ằng mì mình sle roọng
Slim châư hây bấu phuối đảy p'ần gằm.
***
Я хотел бы опять в ту местность,
Чтоб под шум молодой лебеды
Утонуть навсегда в неизвестность
И мечтать по-мальчишески - в дым.
Но мечтать о другом, о новом,
Непонятном земле и траве,
Что не выразить сердцу словом
И не знает назвать человек.
1923
Anh lại muốn trở về nơi ấy,
Ủ trong vòm lá trẻ xạc xào
Mãi mãi chìm vào điều không biết
Trong khói mơ như chú bé năm nao.
Cứ mơ về những điều mới mẻ
Trên thế gian bí ẩn này, trong vòm lá,
Và trái tim không nói nổi nên lời
Bao nỗi niềm chưa có tên để gọi.
1923
* * *
D'á hất chếp slăm chài nhoòng ăn dặm rửng cúa slim slao
D'á xảy xam: Chài kỷ lai pi nỏ.
Mẻn t'ò t'ản mầu t'ổc kho pjấu lỏ,
T'ôồng chá đúc lương, chài piến tua khoăn.
Pặt mì slì tẳm đin rìm slảnh
Ò eng mỉn lẻ chài, phăn chang uằn nim
Hây mì lai ngần, mú mình moòng đọng đính
Đảy lai gần slương điếp chăn nua.
1923
* * *
Заметался пожар голубой,
Позабылись родимые дали.
В первый раз я запел про любовь,
В первый раз отрекаюсь скандалить.
Был я весь как запущенный сад,
Был на женщин и зелие падкий.
Разонравилось пить и плясать
И терять свою жизнь без оглядки.
Мне бы только смотреть на тебя,
Видеть глаз златокарий омут,
И чтоб, прошлое не любя,
Ты уйти не смогла к другому.
Поступь нежная, легкий стан,
Если б знала ты сердцем упорным,
Как умеет любить хулиган,
Как умеет он быть покорным.
Я б навеки забыл кабаки
И стихи бы писать забросил,
Только б тонко касаться руки
И волос твоих цветом в осень.
Я б навеки пошел за тобой
Хоть в свои, хоть в чужие дали...
В первый раз я запел про любовь,
В первый раз отрекаюсь скандалить.
1923
* * *
Ngọn lửa phóng lên màu xanh lam,
Những chân trời quê hương mờ quên lãng.
Lần đầu tiên anh hát về tình yêu,
Lần đầu tiên anh chối từ gây gổ.
Anh là khu vườn bị người đời quên bỏ
Là thuốc mê, từng say tít đàn bà.
Không còn thích rượu chè và nhảy múa
Và mất đời mình, anh cũng chẳng tiếc đâu.
Anh cứ muốn ngắm mãi hình em,
Nhìn ánh mắt chứa chan niềm sâu thẳm,
Để rồi, dẫu không yêu dĩ vãng,
Em cũng không đành bỏ đi với ai đâu.
Dáng em đi dịu dàng, thân hình nhẹ bỗng,
Giá em biết một tay du côn
Mà biết yêu bằng trái tim kiên nhẫn,
Rồi trở thành một anh chàng ngoan.
Anh sẽ mãi quên đi tửu quán
Và bỏ luôn cả việc làm thơ,
Để bàn tay mình dịu dàng chạm nhẹ
Mái tóc em sáng ánh thu mơ.
Anh sẽ bước theo em mãi mãi
Những ngả đường quê, hay tới chốn xa xăm...
Lần đầu tiên anh hát về tình yêu đấy,
Lần đầu tiên anh bỏ thói lưu manh...
1923
* * *
Thieo vầy pjón khửn slắc bân khiêu,
Bại tin vạ đin mường miè lùm loảng.
P'ày đú chài chiềng khửn lượn lìu
P'ày đú chài khuýt pây ói slính.
Chài lẻ piếng sluôn, mẻn gần lùm tả
Lẻ d'a khoay, nắt hứn mẻ nhình.
Bấu nhằng ái lẩu nua, t'ièo mủa
Oạ lôm t'ởi rà, chài tó bấu sliết nau.
Chài lầng ái mủng dồm slao mại,
Đếnh tha hăn ăn lẩc t'ùm t'oà,
Sle lăng mà, nắm điếp slì d'ưởng cáu,
Slao bấu lèo ni pây oạ hâư nao.
D'ưởng slao pây rưởng roàng, nẩư nỏ,
Uảng slao thiên mọt ò kin hiu
Chắc điếp gần nhoòng ăn slim tảy nải,
P'ần p'ỏ gần lủc báo ón gò.
Chài d'ỏ lầng lùm pây rườn lẩu
Tả făn fi t'ằng viểc có sli slăm,
Sle pha mừng gỏi d'ằng t'ồm đỏi
Pướng phjôm slao roàng ảnh thu phăn.
Chài d'ỏ gàm rièo thang slao mại
Bại t'àng mường, thâng tẳm đin quây...
P'ày đú chài khửn hênh lượn nỏ,
P'ày đú chài tả chửng khoang ma...
1923