1. Chuẩn chính tả quan trọng với báo chí như thế nào?
Trong lĩnh vực giao tiếp với công chúng, có thể nói báo chí và xuất bản sách là hai ngành sử dụng ngôn ngữ nhiều nhất, đa dạng nhất. Chỉ nói riêng về báo in, một tờ báo ra hàng ngày như Tuổi Trẻ hoặc Thanh Niên, theo ước tính của người viết bài này, đã đưa lên mặt báo khoảng từ 36.000 - 40.000 từ/ ngày (20 trang khổ giấy A3), chưa kể các trang quảng cáo mà tòa soạn cũng phải biên tập. Với một tạp chí ra hàng tuần như Thời báo Kinh tế Sài Gòn thì số lượng từ trên mỗi số tạp chí vào khoảng 55.000 từ. Những con số đó phần nào cho ta thấy ý nghĩa và tầm quan trọng lớn lao của ngôn ngữ đối với sự tồn tại của một tờ báo. Nói cách khác, sử dụng ngôn ngữ (viết, nói và cả hình ảnh) để thông tin đến người đọc là cách thế tồn tại duy nhất của báo chí.
Tuy vậy, điều đáng buồn là cho đến nay, nhiều vấn đề về chính tả, từ vựng, ngữ pháp... tiếng Việt còn chưa thống nhất; giới chuyên môn vẫn đang tranh cãi, trong khi về mặt quản lý nhà nước lại chưa có được văn bản quy định thống nhất, có tính chất pháp lệnh áp dụng cho mọi lĩnh vực trong cả nước. Tình hình này gây nhiều lúng túng, khó khăn cho những người làm báo, nhất là khi báo chí ngày càng phát triển mạnh. Hằng ngày tòa soạn một tờ báo phải biên tập, xử lý cả hàng trăm tin, bài với khối lượng vài vạn từ và phải thực hiện đúng lịch đưa đi nhà in mà lại cứ phải tranh cãi về chuyện viết hoa, viết tắt như thế nào, phiên âm hay chuyển tự tên nước ngoài, nên dùng chữ i hay y... thì chỉ có nước ngưng làm báo để ngồi cãi. Hơn nữa, người làm báo tự trọng cũng không thể bỏ lơ, cứ việc viết lách, in lên mặt báo một cách tùy tiện, vô nguyên tắc. Phải theo một "luật" thông nhất trong nội bộ. Bởi vậy, muốn hay không muốn, các tòa soạn buộc phải tự giải quyết những bất đồng về ngôn ngữ để tạm thống nhất trong nội bộ theo một quy định chung về chính tả.
Mặt khác, cũng cần nói rõ là đối với báo chí, việc giữ gìn và bảo vệ sự trong sáng của tiếng Việt, làm cho nó ngày càng chuẩn xác, phong phú, và hữu hiệu trong việc đưa thông tin đến với đại chúng là trách nhiệm của báo chí. Cho nên việc xây dựng chuẩn chính tả cho tờ báo, ngoài yêu cầu bức thiết về nghiệp vụ còn xuất phát từ ý thức trách nhiệm đối với tiếng mẹ đẻ của ban biên tập các báo.
Trong bài này, chúng tôi chỉ tập trung bàn về vấn đề chuẩn chính tả trong báo in thể hiện qua các bản quy định về chính tả của 4 tờ báo mà chúng tôi có trong tay: Tuổi Trẻ*, Thanh Niên, Phụ Nữ TPHCM và Thời báo Kinh tế Sài Gòn (dưới đây viết tắt lần lượt là: TT, TN, PN và TBKTSG).
Bài viết này cũng không nhằm đánh giá về tính khoa học, hợp lý của các bản quy định mà chỉ nhằm ghi nhận những nỗ lực của các tòa soạn trong vấn đề xây dựng chuẩn chính tả cho báo mình. Mặt khác, như thường thấy ở nhiều lĩnh vực, từ quy định cho đến triển khai thực hiện bao giờ cũng mất nhiều thời gian và không tránh khỏi chệch choạc, sai sót - nhất là đối với một tờ báo phải xử lý hàng vài vạn từ trong một ngày. Việc xem xét, khảo sát các tờ báo đã thực hiện quy định như thế nào trong thực tế là một vấn đề khá thú vị. Tuy nhiên, trong bài viết này chúng tôi chưa đề cập đến.
2. Các tờ báo đã giải quyết vấn đề chuẩn chính tả ra sao?
Nếu như trước năm 2000, các báo chỉ mới có những bản quy định sơ sài, thậm chí chỉ là quy ước bất thành văn theo thói quen sử dụng tiếng Việt mà mình cho là hợp lý, thì sau đó, với sự phát triển mạnh mẽ của báo chí, việc xây dựng các quy định về chính tả, hoặc cách viết nói chung mới được thực hiện một cách tương đối hệ thống, bài bản.
Thông thường, ban biên tập giao cho một (hay vài) biên tập viên có kinh nghiệm soạn thảo bản quy định dựa theo một số văn bản được các cơ quan chuyên môn trung ương ban hành như Quy định về chính tả tiếng Việt và về thuật ngữ tiếng Việt của Bộ Giáo dục (1984), Quy tắc chính tả và phiên chuyển tiếng nước ngoài của Hội đồng quốc gia Chỉ đạo biên soạn Từ điển bách khoa Việt Nam ( ), Quy định của Bộ Nội vụ về quy tắc viết hoa và phiên chuyển tên riêng và thuật ngữ tiếng nước ngoài (2006)..., đồng thời xin ý kiến, tham khảo công trình nghiên cứu của các nhà ngôn ngữ học có uy tín. Bản dự thảo quy định này sẽ được ban biên tập xem xét, góp ý và thông qua; sau đó cho áp dụng trong toàn cơ quan, đặc biệt nhấn mạnh vai trò người gác cửa sau cùng là các nhân viên sửa lỗi morasse.
Cũng xin lưu ý là, có báo ra một bản quy định riêng về mặt chính tả như với TT, PN, nhưng có khi chỉ là một phần trong quy định về cách viết, cách thể hiện (bao gồm cả cách dùng từ, thuật ngữ chuyên môn, văn phong...) nói chung trên báo như với tờ TN hay TBKTSG... Báo Tuổi Trẻ có bản "Quy định nghiệp vụ - Chuẩn hóa và thống nhất về mặt chính tả trên báo Tuổi Trẻ" (ban hành và áp dụng năm 2002); Thời báo Kinh tế Sài Gòn có "Quy định về cách viết trên TBKTSG" (7-2001; báo Thanh Niên có "Quy ước thể hiện văn bản trên báo Thanh Niên" (10-2011); báo Phụ Nữ TPHCM có "Quy định thống nhất về chính tả trên báo Phụ Nữ" (2008).
Đi vào nội dung các bản quy định này, có thể thấy rằng tinh thần chung chi phối việc biên soạn là cố gắng đạt đến những quy tắc, chuẩn mực khả dĩ được nhiều người chấp nhận, tránh chi li, rườm rà và sự lạm dụng có thể gây khó khăn cho việc tuân thủ thực hiện (khi viết lách, biên tập) đồng thời cản trở khả năng tiếp nhận văn bản của người đọc. Cho nên, đối với một số trường hợp mà giới ngôn ngữ học còn tranh luận thì các báo hoặc là chọn một cách mà mình cho là phù hợp hoặc chấp nhận cả hai cách viết, và nhiều khi để ngỏ, "cầu viện"... từ điển. Dù sao đây cũng chỉ là những quy định nghiệp vụ, dạng sổ tay chính tả để áp dụng cho công việc chứ không phải những công trình nghiên cứu. Chúng mang tính thực tiễn, nhằm mục tiêu làm sao đạt được sự thuận tiện, rõ ràng cho cả người viết lẫn đông đảo người đọc mà không gây hại cho sự trong sáng của tiếng Việt.
Có 3 vấn đề được các báo quan tâm nhiều nhất và được tập trung đề cập nhiều nhất trong các bản quy định này; đó là: cách viết hoa, cách viết tên riêng nước ngoài (phiên âm, chuyển tự), cách viết tắt. Điều này cũng dễ hiểu bởi vì đây là những vấn đề gây rắc rối nhất mà lại thường gặp nhất trong khi viết hoặc biên tập tin, bài. Hẳn nhiên, vì "tự giải quyết" cho nên quy định về các vấn đề này ở các tờ báo không giống nhau ở một số điểm (sẽ phân tích ở phần sau). Các vấn đề khác như: phân biệt hỏi - ngã, dùng i hay y, cách bỏ dấu thanh, viết chữ số, ngày tháng... thì có báo đề cập nhưng có báo lại không. Ở đây, có lẽ việc đưa vào quy định hay không là tùy cách nhìn nhận của từng tòa soạn rằng vấn đề đó gây rắc rối ít hay nhiều, hoặc mức độ thống nhất cao hay thấp trong thực tiễn sử dụng ngôn ngữ.
3. Về cách viết hoa
Đây vốn là vấn đề khá phức tạp và cách giải quyết của các báo chịu ảnh hưởng các quan niệm khác nhau về cánh viết hoa. Phải chăng điều này phản ánh tình trạng lưỡng lự, lúng túng trong giới ngôn ngữ học; đó là: chọn lựa thế nào giữa xu hướng viết hoa tất cả yếu tố tạo thành nhân danh, địa danh (thường gặp ở các tên riêng gồm nhiều thành phần, yếu tố) cho hợp lôgic nội tại với xu hướng cố gắng hạn chế chữ viết hoa nhằm giúp người đọc đỡ vướng mắt; giữa ý muốn thể hiện sự tôn kính với tính nhất quán của một quy định.
Ở các tờ báo đang xem xét, nếu như vấn đề viết hoa tên người dễ có sự thống nhất giữa các báo thì khi đi vào các đối tượng khác lại có sự phân tán, khác biệt. Thử so sánh, phân tích các quy định về cách viết hoa ở các báo này:
3.1. Đối với tên người (Việt, các dân tộc ít người, nước ngoài) và tên nơi chốn (hay địa danh)
- Các báo đều dựa vào quy định về cách viết hoa theo Quyết định 240/QĐ của Bộ Giáo dục. Đại thể: viết hoa chữ cái đầu tất cả các âm tiết, không dùng gạch nối kể cả từ phiên âm Hán Việt.
Ví dụ:
- Những yếu tố gắn chặt với tên người cụ thể để tạo thành tên riêng cũng được viêt hoa.
Ví dụ: Bà Trưng, Tú Xương, Đồ Chiểu, Trạng Quỳnh, Ba Duẩn...
- Các báo cũng thống nhất cách viết hoa một số danh từ chung khi muốn thể hiện sự tôn kính hay nhấn mạnh, làm nổi bật ý nghĩa của từ đó.
Ví dụ: Con Người, Tổ Quốc, Mẹ...
Tuy nhiên, đối với các tổ chức, cơ quan, doanh nghiệp thì vấn đề có phức tạp hơn và cách xử lý giữa các báo có những chỗ giống và khác nhau.
3.2. Về tên tổ chức, cơ quan, doanh nghiệp (báo TT và PN gọi là hiệu danh) thì có 2 cách xử lý khác nhau
3.2.1. Viết hoa chữ đầu của từ thứ nhất và chữ đầu từ hay cụm từ tiếp theo chỉ tính chất đặc trưng của đơn vị đó (như TT, TBKTSG).
Ví dụ: Bộ Giáo dục - đào tạo, Công ty Chiếu sáng vỉa hè, Trường đại học Sư phạm, Đảng Cộng sản Việt Nam, Hội Bảo vệ bà mẹ và trẻ em, Tổ chức Y tế thế giới, Đảng Cộng hòa (Mỹ)...
Tuy nhiên các báo TT, TN, và PN còn phân biệt chi tiết hơn: khi cơ quan, đơn vị có tên riêng thì không viết hoa như cách trên, mà chỉ viết hoa chữ đầu và thành phần tên riêng.
Ví dụ: Công ty dệt (không viết Dệt) Việt Thắng, Nhà máy ô tô (không viết Ô tô) Sài Gòn, Công ty xuất (không viết Xuất) nhập khẩu Thăng Long...
3.2.2. Viết hoa chữ đầu của từ thứ nhất và chữ đầu của từng thành phần tạo thành tên tổ chức, cơ quan (báo PN).
Ví dụ: Bộ Giáo dục - Đào tạo; Trường Đại học Sư phạm, Ủy ban Văn hóa - Giáo dục - Thanh thiếu niên và nhi đồng...
Trong vấn đề này, báo TN có cách xử lý khá đặc biệt: một mặt theo cách (a) đối với những tên chỉ có một thành phần chỉ đặc trưng ngành.
Ví dụ: Bộ Tài chính, Ban Tổ chức chính quyền. Còn với những tên có nhiều thành phần ghép lại thì viết hoa theo cách (b).
Riêng đối với các tổ chức, cơ quan cao cấp của Đảng, thuộc hệ thống hành pháp, lập pháp, tư pháp Việt Nam thì báo TN chủ trương viết hoa chữ đầu để thể hiện sự kính trọng (không áp dụng đối với nước ngoài).
Ví dụ: Đảng, Quốc hội, Ủy ban nhân dân, Nhà nước, Chính phủ, Viện kiểm sát nhân dân...
3.3. Về chức vụ, chức danh: các báo đều xác định viết hoa các danh từ chỉ chức vụ cao cấp tỏ ý kính trọng.
Ví dụ: Tổng bí thư Lê Duẩn, Thủ tướng Nga V. Putin, Thủ tướng Pháp Raffarin, Tổng thống Obama, Phó tổng giám đốc...
* Các danh hiệu, tên huân chương, huy chương...cũng được viết hoa.
Ví dụ: Nghệ sĩ nhân dân, Thầy thuốc ưu tú, Bà mẹ Việt nam anh hùng, Huân chương lao động hạng nhất...
* Riêng về học hàm, học vị thì không thấy TT và PN đề cập đến, trong khi hai báo là TN và KTSG xác định viết hoa.
Ví dụ: Giáo sư Võ Tòng Xuân, Tiến sĩ Vũ Quang Việt...
3.4. Các quy định khác
* Các lễ, Tết phần lớn các báo đều quy định viết hoa (Phật đản, Phục sinh, tết Trung Thu, Nguyên đán, Quốc khánh...).
* Tên các tháng, năm âm lịch (năm Quý Mão) (PN, TBKTSG,TT và TN), thậm chí báo TN còn viết hoa cả tháng, tiết (tháng Năm, tiết Lập xuân). Báo KTSG viết hoa tên thứ trong tuần (thứ Năm, thứ Sáu); các báo khác không thấy đề cập.
* Từ chỉ phương hướng: có báo viết hoa (TBKTSG), có báo không viết hoa, trừ trường hợp gắn với một địa danh (Nam bộ, miền Bắc...) như TT, TN. Có báo không thấy đề cập như báo PN.
4. Cách viết tên riêng nước ngoài
Về cách viết tên riêng nước ngoài (tên quốc gia, lãnh thổ và tên người), các báo này có sự thống nhất cao. Quy định của các báo hầu như giống nhau và chủ yếu cùng dựa vào quy định 240/QĐ của Bộ Giáo dục. Theo đó, các báo này quy định:
4.1. Về tên quốc gia, lãnh thổ
- Giữ nguyên các tên nước, lãnh thổ đã quen dùng từ lâu như : Hoa Kỳ, Pháp, Đức, Nga...
- Viết theo tiếng Anh tên các nước, lãnh thổ mà ngôn ngữ không dùng chữ cái La tinh.
4.2. Về tên các thành phố (và các tổ chức xã hội)
- Cũng được viết theo cách trên. Ngoại trừ tên các tỉnh và thành phố Trung Quốc viết theo phiên âm Hán Việt.
- Trường hợp có tên có nghĩa mà các nước đều dịch nghĩa thì sang tiếng Việt cũng dịch nghĩa.
Ví dụ: Biển Đen, Bờ Biển Ngà...
4.3. Về tên người
- Viết nguyên dạng đối với ngôn ngữ dùng chữ cái La tinh.
Ví dụ: G. Washington (Hoa Kỳ), Jean Jacques Rousseau (Pháp), Leonardo Da Vinci (Ý)... Với các ngôn ngữ khác thì viết theo dạng chuyển tự sang tiếng Anh. Ví dụ: Vladimir Putin, Yitzhak Rabin, Kurosawa...
Tuy nhiên, về chi tiết, có báo như TN lại lưu ý thêm cách viết tên tiếng Hàn Quốc, tên khoa học. TBKTSG lưu ý có thể dùng cả hai cách viết tên riêng nếu chúng đều thông dụng, được mọi người chấp nhận, ví dụ: Hoa Kỳ - Mỹ...
Đặc biệt, báo TT còn có bảng chi tiết ghi cách viết 213 tên nước và lãnh thổ (gồm 3 cột: cách viết theo tiếng Anh, cách viết cũ của TT và cách viết mới của TT) và 511 địa danh và danh nhân Trung Quốc (có 2 cột để so sánh: cách phiên âm theo mẫu tự La tinh và cách phiên âm theo tiếng Hán Việt) trong phần phụ lục.
5. Cách viết tắt
Viết tắt là điều cần thiết, thậm chí còn là yêu cầu đối với loại hình báo in. Với một tờ báo sử dụng đến vài vạn từ trong một ngày thì viết tắt là cách tiết kiệm diện tích mặt báo, dành thêm "đất" cho thông tin. Mặt khác, viết tắt còn được áp dụng trong những trường hợp không thể nêu đích danh tên người, tên tổ chức nhằm bảo vệ nguồn tin hoặc tránh gây tác động tiêu cực, tổn thương không đáng có cho cá nhân hoặc tổ chức nào đó. Các quy định đều nêu rõ mục đích này. Tuy nhiên, các quy định cũng nhấn mạnh: không nên lạm dụng viết tắt vì nó có thể làm độc giả khó đọc hoặc diễn giải sai lệch.
Các báo hầu như thống nhất các quy định căn bản gồm:
- Viết tắt những từ, cụm từ đã thông dụng, khi đọc có thể hiểu ngay.
Ví dụ: khu vực ĐBSCL, UBND, HĐND, TPHCM, CLB, Bộ GD - ĐT, Tổng thư ký LHQ...
- Viết tắt những từ, cụm từ được dùng nhiều lần trong một bài (thường từ 3 lần trở lên) sau khi đã có một lần viết đầy đủ có chua chữ viết tắt trong ngoặc đơn.
Ví dụ: Vấn đề vệ sinh an toàn thực phẩm (VSATTP) vẫn là một thách thức...
- Tất cả các chữ viết tắt đều là chữ in hoa (cap); viết liền và sau các chữ không có dấu chấm (trừ báo TN).
Ví dụ: TPHCM, UBND, Công ty TNHH Hoa Sen, Trường PTCS Lê Hồng Phong...
Tuy nhiên, đi vào cụ thể, các báo có sự quan tâm khác nhau đối với một số trường hợp cần viết tắt và do vậy, có báo quy định thêm cách viết tắt mà ở báo khác không đề cập đến.
* Đối với tên các cơ quan, tổ chức nước ngoài, các báo PN và TBKTSG có thêm quy định: khi viết tắt cũng cần dịch và chú giải một lần trong cùng một văn bản.
Ví dụ: UNESCO (United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization - Tổ chức Giáo dục, khoa học và văn hóa của Liên Hiệp Quốc), WB (World Bank - Ngân hàng Thế giới), NATO (North Atlantic Treaty Organization - Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại tây dương), WHO (World Health Organization - Tổ chức Y tế thế giới)...
* Về viết tắt tên người, riêng báo PN có quy định: sau chữ viết tắt tên người thì dùng dấu chấm, ví dụ: Chị Nguyễn Thị H. có dấu hiệu tâm thần...
* Báo TN và TBKTSG có thêm quy định về cách viết tắt các từ chỉ đơn vị đo lường, thời gian , tiền tệ...
6. Vài ghi nhận
6.1. Như trên đã nói, việc đề ra quy định về chính tả ở các báo chủ yếu là để đối phó với tình trạng chưa thống nhất về chính tả hiện nay. Đó là công việc, về nguyên tắc mà nói, không thuộc chuyên môn của tờ báo. Đó là công việc của cơ quan có thẩm quyền có trách nhiệm xây dựng quy chuẩn tiếng Việt áp dụng cho mọi ngành, mọi lĩnh vực trong cả nước. Thực ra, nếu có một chuẩn chính tả thống nhất như vậy thì các tòa soạn không phải mất nhiều thời gian, công sức cho việc này. Họ chỉ việc tuân thủ, thực hiện theo quy chuẩn. Nếu có phải "đụng chạm" đến vấn đề ngôn ngữ diễn đạt thì chủ yếu là văn phong, phong cách thể hiện riêng tạo nên bản sắc của mỗi tờ báo như báo chí ở nhiều nước vẫn làm với "style book". Chính vì phải tự giải quyết công việc mà lẽ ra dành cho các chuyên gia, cho nên các bản quy định này không tránh khỏi những chỗ chưa ổn hoặc thiếu sót, thiếu nhất quán, mang tính chủ quan.
6.2. Khi xây dựng các quy định về chính tả, mỗi tờ báo đều làm công việc này một cách độc lập, cho nên dẫn đến tình trạng có những điểm khác biệt trong cách xử lý. Nếu như trong vấn đề viết tên riêng nước ngoài và cách viết tắt, các tờ báo nêu trên hầu như thống nhất nhau ở các nguyên tắc chính thì ở vấn đề viết hoa lại có những quy định chi tiết khác nhau như đã trình bày. Điều này thật ra cũng không phải là khuyết điểm của báo chí bởi vì ngay các chuyên gia ngôn ngữ cũng còn nhiều bất đồng về cách viết hoa trong tiếng Việt. Quy định 240/QĐ về chính tả và thuật ngữ tiếng Việt của Bộ Giáo dục cũng chỉ ghi là "áp dụng cho các sách giáo khoa, báo và văn bản trong ngành giáo dục" mà thôi. Vả lại, từ khi văn bản này được ban hành đến nay chính tả tiếng Việt vẫn cứ rối rắm.
6.3. Đối với các tờ báo, ban hành văn bản quy định chỉ là bước đầu. Việc tuân thủ thực hiện thực sự là cả một quá trình không hề đơn giản. Bởi nhiều phóng viên, biên tập viên đã quen với một hình thức chính tả nào đó rất khó thay đổi cho phù hợp với những quy định mới. Các tòa soạn phải thường xuyên nhắc nhở, phê bình, thậm chí xử phạt thì mới uốn nắn theo đúng quy tắc đã định. Quá trình này kéo dài nhiều tháng, và chỉ cần sơ suất là để lọt những trường hợp "sai chuẩn" của báo. Mà với một tờ báo in có đến vài vạn từ / ngày thì điều này dễ xảy ra. Có thể nói đây là một quá trình gian khổ.
Cũng cần nói thêm là sau một quá trình áp dụng, một số tờ báo đã bổ sung, cập nhật, khắc phục những thiếu sót, hạn chế trong bản quy định trước đó. Chẳng hạn, báo TT hiện đang biên soạn một bản quy định mới khá đầy đủ so với bàn quy định năm 2002 và đang chờ Ban biên tập thông qua.
6.4. Tuy các quy định và việc thực hiện các quy định đó ở các báo có những điểm chưa ổn, nhưng dù sao cũng phải ghi nhận ý thức viết đúng ngôn ngữ mẹ đẻ và nỗ lực thực hiện điều này trong khả năng có thể của nhiều tờ báo hiện nay, thay vì sử dụng ngôn ngữ tùy tiện không theo một quy tắc nào nhất định. Nỗ lực này phần nào góp phần làm giảm đi tình trạng tùy tiện, rối loạn về chính tả tiếng Việt đang diễn ra với mức độ ngày càng đáng lo ngại trong xã hội hiện nay. Mặt khác, cách làm chủ động của các tờ báo và kết quả từ đó khẳng định thêm một điều: quy chuẩn ngôn ngữ không tránh khỏi sự áp đặt - hiểu theo nghĩa tích cực; và các quy định, sau một thời gian áp dụng, có thể bổ sung, điều chỉnh để dần đến gần sự hoàn thiện. Nếu cứ chần chừ, cầu toàn mà không làm thì việc sử dụng tiếng Việt sẽ ngày càng xuống cấp.
7. Những đề nghị
7.1. Điều mà báo chí - và mọi người dân - mong mỏi nhất là chính phủ sớm ban hành văn bản quy định chuẩn mực viết và nói tiếng Việt áp dụng cho mọi lĩnh vực trên cả phạm vi cả nước. Tất nhiên, văn bản này có tính pháp lý, ràng buộc thực hiện. Đây chính là nền tảng pháp lý, nền tảng khoa học cho báo chí và mọi ngành, mọi người dân sử dụng tiếng Việt thống nhất trong hoạt động của mình.
7.2. Công việc biên soạn, thực hiện nên giao cho một cơ quan có chức năng và thẩm quyền như Viện Ngôn ngữ học Việt Nam. Viện này sẽ phối hợp với các bộ, ngành (có cả báo chí, xuất bản) để cùng bàn luận, soạn thảo trước khi trình chính phủ duyệt xét, ban hành. Đã đến lúc nên bớt đi sự cầu toàn và thôi sa đà vào những cuộc tranh cãi bất tận về chuyên môn sâu, "chẻ sợi tóc làm tư", tạm thời gác qua những bất đồng về quan điểm, phương pháp để bắt tay giải quyết những rào cản, những bất đồng đang làm rối ren tiếng Việt, đang gây ảnh hưởng xấu đến mọi giao tiếp trong xã hội và hạn chế sự phát triển lành mạnh của một thứ tiếng vốn giàu, đẹp.
7.3. Trong khi chờ đợi một văn bản pháp quy toàn diện như vậy về sử dụng tiếng Việt, giới báo chí nên hợp tác với nhau để cùng thống nhất (một cách tương đối) những quy định về viết và nói tiếng Việt dùng cho phương tiện thông tin đại chúng. Sẽ là thuận lợi hơn nếu báo chí mời các nhà ngôn ngữ học có uy tín cùng làm việc với mình. Một sự cộng tác như vậy sẽ có lợi cho cả hai phía: báo chí có được sự tư vấn cần thiết về mặt khoa học, còn nhà ngôn ngữ học có dịp tiếp cận nhiều hơn với tình hình sử dụng ngôn ngữ trong xã hội, nắm bắt thêm những hiện tượng ngôn ngữ mới phát sinh, bởi vì người làm báo thường xuyên lăn lộn trong thực tế, tiếp xúc với mọi thành phần xã hội.
Trên cái sườn của những quy định đang có, việc bổ sung, điều chỉnh để đi đến thống nhất giữa các báo thực sự không phải là quá khó, nếu quyết tâm thực hiện.
Nguyễn Công Thắng
* Theo chúng tôi được biết, năm 2002 báo Tuổi Trẻ đã ban hành và áp dụng bản "Quy định nghiệp vụ - Chuẩn hóa và thống nhất về mặt chính tả trên báo Tuổi Trẻ". Sau nhiều năm áp dụng, năm 2011, báo này đã cho biên sọan một bản quy định mới đầy đủ hơn, tuy nhiên ban biên tập còn đang xem xét, chưa chính thức ban hành. Trong bài này chúng tôi chỉ dùng bản quy định năm 2002.