Nhà văn Phan Đức Nam vừa ra mắt tập truyện ngắn "Sâu thẳm mắt người" (NXB Hội Nhà văn, 2012) gồm 18 truyện ngắn. Đáng chú ý là truyện ngắn "Sâu thẳm mắt người" rất thời sự khi nói về gia đình hiện đại bị xuống cấp vì tranh giành, lấn chiếm đất đai.

Sự rạn nứt thứ tình cảm anh em thiêng liêng vốn xưa nay được ông bà ta ví: "Anh em như thể tay chân/Rách lòng đùm bọc khó khăn đỡ đần", "Máu chảy ruột mềm...". Ở đây, Trung, người anh thứ ba trong gia đình có ba anh em: Minh, anh Cả và Hoa - em gái út. Cả ba được thừa kế nhà cửa do cha mẹ để lại. Minh không ở mà cư thê (về ở nhà vợ), còn lại là mảnh đất với ngôi nhà chung giữa vợ chồng Trung và vợ chồng Hoa - Việt. Cũng từ dự án "Cải tạo kinh Nhiêu Lộc và mở hai con đường dọc bờ kinh quả là đại công trình" mà anh em họ đổi đời. Và cũng chính từ đó Trung, một thầy giáo, một quan chức đã dần thay đổi, quay ngoắc 180 độ. Tác giả đã miêu tả bộ mặt thật của Trung rất thủ đoạn, thâm độc và tham lam. Xin nghỉ hưu non để tránh mặt đồng nghiệp, mua hóa giá xe giá rẻ, bán lại lời bạc tỉ. Xây nhà lấn dần sang đất của em, rồi đẩy em gái ra đường... Phan Đức Nam khéo dựng chi tiết Rắn lục đuôi đỏ - rắn lục chúa!... rất đắt, tạo nên mạch truyện lôi cuốn, hấp dẫn. Từ việc chặt cây vú sữa nhà Hoa để sổng Rắn lục đuôi đỏ mà Trung linh tính chẳng hay cho mình. Quả thật vậy, cuối câu chuyện, tác giả đã xử lý khéo tình huống khi Trung rút khăn lau mặt, một con rắn từ túi áo Trung vọt ra!... Ông Minh giật mình! Trung hoảng hốt lùi lại... Vừa lúc đó trên đường vắng, một chiếc honda phân khối lớn của nhằng nhóc tốc độ lao tới!... Chiếc xe thắng lết bánh, đuôi xe hất Trung té đập ót vô cạnh lề đường!... Trung chấn thương sọ não, bán thân bất toại phải nằm một chỗ. Luật nhân - quả ứng nghiệm. Cuộc trò chuyện giữa Minh và lão Tư hớt tóc hàng xóm kết truyện: "...Khi vào phòng trong, nhìn Trung nằm bất động trên giường, lão Tư thật sự thấy thương hại! Rồi lão chán ngán! Chợt nghĩ: "Con người... ai cũng biết rồi sẽ chết, vậy mà sao?...". Ông Minh lau mặt cho Trung, hỏi han em vài câu. Trung vẫn bất động. Ông Minh lắc đầu, kéo lão Tư tới bàn nước bên cạnh, nghẹn ngào: - Thằng Trung bị vầy... Thiệt còn khổ hơn là chết!... Trường hợp nó bị nạn cũng lạ lắm anh Tư à... Lão Tư chưa hiểu "lạ" chỗ nào? Thì ông Minh đã rút ra một thân rắn lục đuôi đỏ... Lão Tư giật mình!... "Đừng sợ. Nó bằng nhựa - Ông Minh tê tái - Oan nghiệt! Chính thằng con trời gầm của Trung đã mua con rắn nhựa này, bởi nghe cha nó hay nhắc về con rắn lục đuôi đỏ. Thằng quỉ biết cha nó sợ nên bỏ vô túi áo ổng để hù chơi. Hổng dè cha nó bị chấn thương nằm một chỗ, tội quá! Nó khóc rồi chặt đầu con rắn nhựa này." Lão Tư ngơ ngẩn... Mắt người, mắt trời?... Ghê thiệt! Sống giả, chết vì thứ giả! - Lão lẩm bẩm - Mấy thằng làm đồ giả tham ác thiệt!... Trước khi ra về, lão Tư nắm tay Trung lắc lắc nhẹ... Trung vẫn bất động, đôi mắt lờ đờ như chìm vào quá khứ. Ông Minh trầm tư nhìn qua cửa sổ, đường bờ kè uốn lượn thênh thang, lộng lẫy đèn hoa... "Rồi sẽ tốt đẹp thôi! Mình phải biết giữ...". Đúng là khi xã hội thay đổi, thì đạo đức dường như cũng xuống cấp. Con đẩy cha mẹ ra đường, anh em tranh giành đất đai mà từ nhau... rốt cuộc cũng vì quyền lợi cá nhân, vì đồng tiền mà bất chấp đạo lý vốn là truyền thống tốt đẹp của nhân dân Việt Nam ta. Nhà văn Phan Đức Nam còn có dụng ý sâu xa hơn khi phê phán những thói hư tật xấu mà bất chấp thủ đoạn, nhất là việc tham lam chiếm đất đai mà dư luận xã hội lên án. Đây cũng là bài học rất đắt mà Phan Đức Nam thông qua truyện ngắn "Sâu thẳm mắt người" gởi đến bạn đọc vậy.

GIÁP TÝ