Bạn bè văn nghệ, thỉnh thoảng gặp nhau vào những dịp hội họp, mỗi khi nhớ về Phú Yên lại nhắc đến Đêm thơ Nguyên tiêu truyền thống như một nét đẹp văn hóa mà không phải địa phương nào cũng tổ chức được. Để có một bề dày truyền thống 30 năm, đêm thơ đã được nhiều người chung tay vun đắp với một tấm lòng hết sức vô tư và tinh thần trách nhiệm cao. Đêm thơ đã trải qua không ít sóng gió và cũng đã tự lột xác nhiều lần để đến hôm nay trở thành một nàng thơ xinh đẹp giữa chốn thị trường văn chương muôn màu muôn vẻ.
Người đầu tiên khởi xướng ra Đêm thơ Nguyên tiêu là anh Dương Thái Nhơn, lúc ấy là cán bộ của Thư viện Hải Phú, đồng thời là người phụ trách Hội Những người yêu sách của thư viện. Theo lời anh Dương Thái Nhơn, Đêm thơ Nguyên tiêu đầu tiên chính là một buổi sinh hoạt chuyên môn đầu năm của thư viện với nội dung giới thiệu những bài thơ hay trên các báo xuân của Trung ương. Đêm thơ được tổ chức vào rằm tháng giêng tại vườn hoa của thư viện, có bồn hoa và cây xanh, lại có cả ánh trăng rằm để mọi người vừa nghe thơ vừa thưởng ngoạn. Những người chủ trì đêm thơ năm ấy là các chú, các anh: Phạm Văn Tu, Ái Dân, Trần Huiền Ân, Nguyễn Tường Văn, Dương Thái Nhơn. Ngoài ra còn có nhà thơ Thanh Quế và chị Phạm Thị Hồng là những người con của Phú Yên công tác ở xa cũng về tham dự. Chính sự thành công bất ngờ của đêm thơ đầu tiên ấy nên năm sau, thư viện lại tiếp tục tổ chức, có bổ sung phần trình bày thơ của các tác giả địa phương. Vậy là "hữu xạ tự nhiên hương", những năm sau, nhiều người yêu thơ đã đến dự với những bài thơ của chính mình, rồi các cụ, các bác ở CLB hưu trí và các em học sinh Trường Lương Văn Chánh, Trường Nguyễn Huệ cũng nhiệt tình tham gia. Đêm thơ Nguyên tiêu năm 1982, ở Nha Trang tổ chức cả một đoàn gồm các nhà thơ Giang Nam, Văn Công, Đào Xuân Quý, Nguyên Hồ, Nguyễn Gia Nùng... ra góp mặt.
Sau ngày tái lập tỉnh, Đêm thơ Nguyên tiêu không còn bó hẹp trong hoạt động của Thư viện Hải Phú mà đã có sự chỉ đạo và tham gia trực tiếp của Sở Văn hóa - Thông tin. Một trong những vấn đề cần được giải quyết là chọn cho đêm thơ một địa điểm mới để đủ sức chứa lượng khán giả ngày càng đông. Nhiều phương án đã được đề xuất và cuối cùng ban tổ chức quyết định đưa lên sân tháp Nhạn, dù phải đối mặt với những khó khăn về âm thanh, ánh sáng, trang trí sân khấu, kể cả việc phải leo dốc, gió mạnh và không có bãi để xe... Đêm thơ năm ấy, người tham dự đã được chứng kiến một buổi sinh hoạt thơ vô cùng lãng mạn và thú vị bên chân tòa Nhạn tháp uy nghi, cổ kính với vầng trăng vằng vặc trên cao tỏa sáng xuống dòng sông Ba thơ mộng và TP Tuy Hòa lấp lánh ánh điện như tấm gương phản chiếu bầu trời đêm Nguyên tiêu. Giống như những tri kỷ gặp nhau, bắt đầu từ đó Đêm thơ Nguyên tiêu Phú Yên gắn liền với tòa tháp cổ, dẫu có năm gió rét căm căm thổi bay cả ghế nhựa, át cả tiếng sáo, tiếng đàn, giọng ngâm, nhưng người xem vẫn đến rất đông. Nhiều bạn thơ ngoài tỉnh về dự đều ghi nhận, không ở đâu có địa điểm và khán giả lý tưởng như Đêm thơ Nguyên tiêu ở Phú Yên.
Những năm đầu, người dẫn chương trình đêm thơ chủ yếu là các thành viên trong ban tổ chức. Tuy nhiên, khi đêm thơ được đưa lên tháp Nhạn thì không thể làm theo kiểu "cây nhà lá vườn" như thế nữa. Ban tổ chức đã mời các anh chị Nguyễn Đình Quảng, Phan Kim Việt, Trần Huiền Ân, Nguyễn Tường Văn, Nguyễn Thị Thu Trang và nhiều người khác thay nhau dẫn chương trình. Cho đến nay, người dẫn chương trình được yêu mến nhất vẫn là nhà báo Phương Trà ở Báo Phú Yên. Về các nhạc công và giọng ngâm đã có nhiều đóng góp cho đêm thơ, phải kể đến Nguyên Đạt, Hoàng Hường, Ngọc Hà, Vân Phi, Túy Ba, Nguyễn Đình Quảng, Nguyễn Đình Phú, Phan Kim Việt...và nhiều anh chị em khác trong Chi hội Sân khấu thuộc Hội Văn học nghệ thuật tỉnh Phú Yên.
Quảng bá cho Đêm thơ Nguyên tiêu Phú Yên đến với bạn yêu thơ trong cả nước, không thể không nhắc đến bản tham luận Luận án Thơ từ núi Nhạn của nhà văn Nguyễn Gia Nùng viết về Đêm thơ Nguyên tiêu Phú Yên và được ông trình bày tại hội nghị Văn học miền Trung lần thứ II tổ chức tại Sầm Sơn, Thanh Hóa năm 2002 đã làm cho các đại biểu vô cùng thán phục. Và đó cũng là một tiền đề quan trọng góp phần làm nên Ngày Thơ Việt Nam do Hội Nhà văn Việt Nam tổ chức từ năm 2003. Cũng trong Đêm Thơ Nguyên tiêu năm ấy, Hội Liên hiệp Văn học nghệ thuật tỉnh Phú Yên đã phối hợp với Trung tâm Truyền hình Việt Nam tại Phú Yên tổ chức ghi hình, dựng thành hai bộ phim tài liệu Vầng trăng thơ, Thơ Nguyên tiêu Phú Yên 2003 và phóng sự truyền hình Trăng và thơ núi Nhạn để phát sóng trên VTV1, VTV3, PVTV. Nhờ những thước phim tài liệu và phóng sự này mà bạn xem truyền hình cả nước đã biết thêm về một nét đẹp văn hóa của Phú Yên.
Kỷ niệm 30 năm Đêm thơ Nguyên tiêu Phú Yên hướng tới lễ kỷ niệm 400 năm Phú Yên hình thành và phát triển, gắn với Năm du lịch quốc gia duyên hải Nam Trung bộ là dịp để giới thiệu với bạn bè trong cả nước không chỉ Đêm thơ Nguyên tiêu mà cả truyền thống lịch sử và văn hóa của vùng đất núi Nhạn sông Đà.
Nhà văn ĐÀO MINH HIỆP