Trong kỳ thi chung kết giải Lê Quý Đôn diễn ra ngày 17 / 5 / 2015 tại TP. HCM, đề thi Văn thu hút được sự chú ý của mọi người. Trong đề thi Văn có cả Toán học và hội họa. Hình thứ nhất vẽ hai người đứng đối diện cãi nhau về số 6 hay số 9. Hình thứ hai vẽ hai người cãi nhau về 3 hay 4 cái que. Đề yêu cầu: "Từ những suy nghĩ được gợi ra từ hai hình vẽ trên, em hãy viết bài văn với nhan đề: "Góc nhìn khác, suy nghĩ khác".

Mọi người đã khen đề Văn rất nhiều. Để tránh giống với mọi người, tôi xin khen theo kiểu khác, từ một góc nhìn khác. Tôi nghĩ về tư duy tập thể của con người Việt Nam. Trong lịch sử, nó từng có nhiều tên gọi khác nhau: tư duy bầy đàn (thời tối cổ), tư duy cộng đồng thị tộc (thời cổ đại), tư duy làng xã (thời trung đại), tư duy tập thể (thời hiện đại ở Việt Nam).

Đặc điểm của loại tư duy này là, chỉ có một người suy nghĩ, những người khác chỉ nói theo, làm theo. Ví dụ, hôm nay, người đứng đầu nói: "Người giàu bao giờ cũng xấu", toàn bộ tập thể cũng nói theo: "Người giàu bao giờ cũng xấu". Hôm sau, người đứng đầu nói: "Chúng ta phải đổi mới tư duy" thì cả tập thể cũng đồng thanh nói: "Chúng ta phải đổi mới tư duy". Để tránh nói sai dấu chấm, dấu phẩy, mọi người phải vừa nói vừa nhíu mày giống như các diễn viên điện ảnh Việt Nam.

Trong tập thể, người ta bắt buộc mọi người phải giống hệt nhau. Khi ngắm trăng thì phải ngắm chung cả đơn vị, ai ngắm trăng một mình bị xem là tiểu tư sản. Khi ăn cơm, phải ăn chung một lúc, cùng một món, ai muốn ăn món khác thì bị xem là không đoàn kết. Người nào mặc một cái áo khác với cái áo của mình thì bị cho là ăn chơi đua đòi. Người nào nói giống mình thì cho là đúng, người nào nói khác mình thì cho là sai...

Trong khi làm đề thi này, dĩ nhiên, các thí sinh được phép phê phán thói tư duy vẹt. Tuy nhiên, trong các kỳ thi khác cũng như trong cuộc sống, cần phải cẩn thận trong việc phê phán vẹt. Vì trong xã hội Việt Nam ta hiện nay, vẹt rất nhiều, đi đâu cũng gặp. Ta phải sống chung với vẹt, và đôi lúc thấy con vẹt nói sai, con người phải gật đầu. Nếu gặp thầy giáo vẹt thì toàn bộ học trò cũng cũng phải nhuộm mình thành vẹt để được điểm cao.

Phạm Ngọc Hiền

.